ETA: Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

«Αυτό είναι πράγματι το τέλος της τελευταίας ένοπλης σύγκρουσης της Ευρώπης». Με αυτή τη φράση χαιρέτισε την ανακοίνωση του ΕΤΑ ότι τερματίζει οριστικά την ένοπλη δράση του ένας εκ των αρχιτεκτόνων του τέλους της προτελευταίας ένοπλης σύγκρουσης στην Ευρώπη - ο Τόνι Μπλερ.

Η σκηνοθεσία του βίντεο στο οποίο έγινε η ιστορική ανακοίνωση της 20ης Οκτωβρίου είχε τα γνώριμα χαρακτηριστικά των βιντεοσκοπημένων μηνυμάτων της οργάνωσης. Φορώντας λευκές μεταξωτές μάσκες, μαύρο μπερέ και μαύρα ρούχα, τρία μέλη της κάθονται μπροστά στη σημαία με το σύμβολο της οργάνωσης - ένα φίδι (η πολιτική διαδικασία) τυλιγμένο γύρω από ένα τσεκούρι (o ένοπλος αγώνας) με το σύνθημα Bietan jarrai («Συνεχίστε και με τα δύο»), καθώς και τρεις σημαίες από περιοχές που ο ΕΤΑ υποστηρίζει ότι αποτελούν βασκικό έδαφος. 

Το βίντεο λήγει με επίσης γνώριμο τρόπο, με τους τρείς μασκοφόρους να αναφωνούν στα βασκικά «Ζήτω η ελεύθερη χώρα των Βάσκων, ζήτω ο βασκικός σοσιαλισμός, δεν θα σταματήσουμε μέχρι να υπάρξει ανεξαρτησία και σοσιαλισμός» και να υψώνουν τη γροθιά τους σε ένδειξη νίκης. 

Το μήνυμα όμως που προηγήθηκε κάθε άλλο παρά συνηθισμένο ήταν, ενώ δύσκολα θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως νίκη της οργάνωσης. «Η ΕΤΑ αποφάσισε τον οριστικό τερματισμό της ένοπλης δραστηριότητας της», ανακοίνωσε στα ισπανικά ο ένας εκ των μασκοφόρων, καλώντας τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας να αρχίσουν απευθείας διάλογο με στόχο την εξεύρεση λύσης στη διαμάχη.

Ίδρυση, άνοδος και παρακμή

Ο ΕΤΑ (Euskadi Ta Askatasuna - Βασκική πατρίδα και ελευθερία) ιδρύθηκε το 1959 επί δικτατορίας Φράνκο ως φοιτητικό κίνημα αντίστασης, τη στιγμή που η χρήση της βασκικής γλώσσας ήταν απαγορευμένη, η έκφραση της βασκικής κουλτούρας καταπιεσμένη και οι Βάσκοι διανοούμενοι καταδιωκόμενοι. 

Μέχρι το 1968 που ανέλαβε για πρώτη φορά την ευθύνη για επίθεση (με θύμα ένα αστυνομικό) είχε εξελιχθεί σε ένοπλη οργάνωση με στόχο την ίδρυση ανεξάρτητου βασκικού κράτους στη βορειανατολική Ισπανία και νοτιοδυτική Γαλλία. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1973, ο ΕΤΑ τοποθέτησε βόμβα σε δρόμο της Μαδρίτης, σκοτώνοντας τον πρωθυπουργό του Φράνκο, Λουίθ Καρέρο Μπλάνκο.

Με το θάνατο του Φράνκο το 1975 και τη μετάβαση στη δημοκρατία τα επόμενα χρόνια, πολλοί ήλπιζαν ότι ο ΕΤΑ θα έπαυε τη δράση του. Το 1979 η χώρα των Βάσκων απέκτησε σημαντική αυτονομία. Ωστόσο τα πιο αιματηρά χρόνια δεν είχαν έρθει ακόμα. 

Μέχρι το θάνατο του Φράνκο ο ΕΤΑ σκότωσε 44 ανθρώπους, αριθμός μικρός σε σχέση με το συνολικό απολογισμό των θυμάτων του - 829 νεκροί και χιλιάδες τραυματίες, σύμφωνα με την ισπανική κυβέρνηση. Η δεκαετία του '80 ήταν η πιο αιματηρή  το 1980 σκοτώθηκαν 92 άνθρωποι μέσα σε ένα χρόνο.

Οι πρώτες δημοκρατικές κυβερνήσεις της Ισπανίας απάντησαν με τη δημιουργία παραστρατιωτικών ομάδων (GAL - Grupos Antiterroristas de Liberacion ή Αντιτρομοκρατικές Ομάδες Απελευθέρωσης) που φέρονται να ευθύνονται για 28 δολοφονίες, καθώς και αρκετές απαγωγές, στη Γαλλία, όπου ζούσε η ηγεσία του ΕΤΑ.

Μαζικές συλλήψεις μελών του ΕΤΑ το 1992 στη Γαλλία τον αποδυνάμωσαν σημαντικά. Τη δεκαετία του '90 εκτιμάται ότι σκότωσε 135 άτομα και την επόμενη 56. Το Φεβρουάριο του 2010 συνελήφθη στη Γαλλία ο φερόμενος ως ηγέτης της οργάνωσης Ιμπόν Γκογκεασκοέκεα.

Όταν κήρυξε ανακωχή το Σεπτέμβριο του 2010 δεν είχε καταφέρει να πραγματοποιήσει σχεδιασμένη επίθεση για δέκα μήνες. Το τελευταίο άτυχο θύμα ήταν ένας Γάλλος αστυνομικός ονόματι Ζαν-Σερζ Νεράν, που βρέθηκε αντιμέτωπος με μέλη του ΕΤΑ που έκλεβαν αυτοκίνητα το Μάρτιο του 2010.

Μία πολυαναμενόμενη ανακοίνωση

Λίγο πριν την ανακοίνωση της 20ης Οκτωβρίου, οι φημολογίες για επικείμενη διάλυση του ΕΤΑ είχαν φουντώσει. Πολλοί περίμεναν ότι θα γινόταν στο πλαίσιο διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης που έγινε στο Σαν Σεμπαστιάν της χώρας των Βάσκων, στην οποία προσωπικότητες παγκόσμιου βεληνεκούς όπως ο πρώην γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιρλανδίας Μπέρτι Αχερν και ο ηγέτης του Σιν Φέιν Τζέρι Ανταμς κάλεσαν τον ΕΤΑ να εγκαταλείψει τα όπλα και να εισέλθει σε διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας.

Η ανακοίνωση του ΕΤΑ όμως, που ήρθε τρεις μέρες αργότερα, δεν ήταν απλώς η απάντησή του σε μία διεθνή έκκληση. Η αυτονομιστική οργάνωση, που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από την Ισπανία, τις ΗΠΑ και την ΕΕ, είχε αποδυναμωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, καθώς η συνεργασία μεταξύ ισπανικής και γαλλικής αστυνομίας απέδωσε καρπούς με τη σύλληψη σχεδόν του συνόλου της ηγεσίας της οργάνωσης. 

Οι εκτιμήσεις για το πόσα μέλη του ΕΤΑ παραμένουν εκτός φυλακής κυμαίνονται μεταξύ μερικών δεκάδων και μερικών εκατοντάδων.

Την ίδια στιγμή, ενισχύονταν οι φωνές, ακόμα και εντός της «πατριωτικής αριστεράς» της χώρας των Βάσκων για πολιτική λύση της διαμάχης. Τον περασμένο Φεβρουάριο, το Μπατασούνα - το κόμμα εκτός νόμου που θεωρείτο το πολιτικό σκέλος του ΕΤΑ - ανακοίνωσε ότι απορρίπτει τη βία και ότι θα καταδίκαζε οποιαδήποτε βιαιότητα πραγματοποιούσε ο ΕΤΑ. 

Στις τοπικές εκλογές του περασμένου Μαΐου, η ισπανική κυβέρνηση απαγόρευσε τη συμμετοχή του κόμματος Σορτού, που φαινόταν να έχει δεσμούς με το παράνομο Μπατασούνα, ωστόσο επέτρεψε τη συμμετοχή του αυτονομιστικού Μπιλντού που απέσπασε το 25% τω ψήφων. Εξάλλου, το ποσοστό των Βάσκων που δηλώνουν σε δημοσκοπήσεις ότι «απορρίπτουν πλήρως» τον ΕΤΑ έχει αυξηθεί από 23% το 181 σε 64% στην πιο πρόσφατη.

Ένας ακόμα παράγοντας ήταν ο νέος κίνδυνος της ισλαμικής τρομοκρατίας που ήρθε στην επιφάνεια με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και που έβαλε στο περιθώριο την εθνικιστική-αποσχιστική τρομοκρατία που είχε επικρατήσει, αν και αυτή εξακολούθησε - και εξακολουθεί, εκτός Ευρώπης - να υπάρχει. 

Ο θάνατος 191 ανθρώπων στις ισλαμιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις της Μαδρίτης το 2004 (η πιο αιματηρή επίθεση του ΕΤΑ ήταν αυτή του Ιουνίου του 1987 σε σούπερ μάρκετ με 21 νεκρούς) έκανε τους Ισπανούς να πιστέψουν ότι ο κίνδυνος είναι πλέον αλλού.

Παράλληλα, η ιστορική συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 είχε βάλει τέλος στην αιματηρή διαμάχη της Βόρειας Ιρλανδίας, ένα ακόμα παράδειγμα της εθνικιστικής τρομοκρατίας που φαίνεται πως εκλείπει από την Ευρώπη.

Ο δύσκολος δρόμος των διαπραγματεύσεων

Μέσα ενημέρωσης και πολιτικοί στη Ισπανία υποδέχτηκαν την ανακοίνωση με ικανοποίηση, αλλά και κάποια επιφυλακτικότητα. Τον περασμένο Ιανουάριο η ΕΤΑ είχε κηρύξει μόνιμη ανακωχή, αυτή η ανακοίνωση ωστόσο είχε συναντήσει μεγάλη δυσπιστία, καθώς προηγούμενες παρόμοιες ανακοινώσεις είχαν στη συνέχεια αναιρεθεί.

Ο ΕΤΑ έχει ανακηρύξει συνολικά οκτώ φορές εκεχειρία στο παρελθόν, ενώ πολλές απόπειρες για ειρηνευτικές συνομιλίες έχουν αποτύχει. Οι Ισπανοί σίγουρα δεν έχουν ξεχάσει την παραβίαση της «μόνιμης εκεχειρίας» του 2006 με την ανατίναξη βόμβας στο αεροδρόμιο της Μαδρίτης που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο δύο ανθρώπων.

«Θα έχουμε μια δημοκρατία χωρίς τρομοκρατία, αλλά όχι και χωρίς μνήμη», είπε σε διάγγελμά του ο πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, αγγίζοντας ένα από τα ζητήματα που μπορεί να αποδειχθούν ακανθώδη εφόσον ανοίξουν διαπραγματεύσεις με την οργάνωση - αυτό της μνήμης των θυμάτων.

Αλλο ζήτημα είναι η κατάθεση των όπλων τους, κάτι στο οποίο δεν αναφέρθηκαν στο βίντεο και που αποτελεί προϋπόθεση της ισπανικής κυβέρνησης για τις όποιες συνομιλίες.

Πολλοί έχουν εκφράσει το φόβο ότι, ακόμα και αν ξεκινήσει μια ειρηνευτική διαδικασία για την οριστική διάλυση του ΕΤΑ, τίποτα δεν αποκλείει ότι μπορεί να ξεπηδήσει από τα σπλάχνα του μια άλλη οργάνωση τύπου Πραγματικού IRA, μια οργάνωση που είχε πραγματοποιήσει το βομβαρδισμό στο Όμα με 29 νεκρούς λίγο μετά τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής.

To δύσκολο έργο των διαπραγματεύσεων φαίνεται ότι θα πρέπει να ο πιθανολογούμενος επόμενος πρωθυπουργός της Ισπανίας μετά τις εκλογές της 20ης Νοεμβρίου, ο ηγέτης του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος Μαριάνο Ραχόι. Σύμφωνα με το άρθρο του Μπλερ που ακολούθησε την ανακοίνωση του ΕΤΑ, «ακριβώς όπως οι συνομιλίες μας στη Βόρεια Ιρλανδία, αυτές οι συνομιλίες θα αφορούν τον αφορούν την κατάθεση των όπλων, των εκρηκτικών και των στρατιωτικών υποδομών της οργάνωσης, το θέμα των κρατούμενων και των εξόριστων, την επανένταξη όσων συμμετείχαν στη βία, με την ομαλοποίηση της ασφάλειας και την αποζημίωση των θυμάτων». 

Ο ίδιος προειδοποιεί ότι «αυτό είναι το σημείο των ειρηνευτικών διαδικασιών που οι συμμετέχοντες συχνά εξαντλούνται. Είναι όμως τότε που οι προσπάθειες θα πρέπει να διπλασιαστούν»...

ΑΛΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΗ

Πηγή:http://www.naftemporiki.gr